خلاصه تجوید قرآن (عمومی)و تخصصی

مباحث تجوید عمومی:طریقه خواندن حروف مقطعه – همزه قطع و وصل –اشباع – وقف – مخارج حروف – صفات حروف:استعلا استفال قلقله اطباق لین غنه – احکام حروف: را ء  میم  لام  نون ساکن و تنوین (اظهار-اخفا-ابدال- ) باب ادغام مد و قصر موارد سکت در قران   تجوید: تکمیل، و نیکو گردانیدن  و در اصطلاح: درست و صحیح تلفظ نمودن حرف از نظر مخرج،صفات و احکام انتجوید از سه بخش تشکیل می شود:الف: مخارج حروف ب: صفات حروف ج: احکام حروف

فایده تجوید:حروف از مخرج حقیقی خود تلفظ می شوند و در نتیجه معنی الفاظ قران تغییر نمی کند ب: صفات و احکام حروف دقیق رعایت می گردد ج: قران به روش نبوی و لهجه  عربی ونیز زیباتر تلاوت می شود مخرج حروف : ث ذ ض ظ دندان ثنایا بالا و مخرج حروف  : ز س ص  ثنایا پایینصفات حروف شامل : استعلا و استفال – قلقله – اطباق -  لین(و – ی – ساکن ماقبل مفتوح) غنّه
صفت در اصطلاح یعنی حالت و کیفیتهای مختلفی که به هنگام تلفظ حرف در دستگاه تکلم به وجود می اید گویند
فایده احکام حروف : زیبایی و جذابیت در تلاوت و حرف اسان و بدون تکلف تلفظ می شود  شامل: احکام راء – لام – میم – تنوین و نون ساکن – ادغام – مد و قصر احکام حروف در اصطلاح به حالاتی که برای حرف به هنگام ترکیب با حروف دیگر به وجود می اید گویند مد وقصر: مد یعنی کشیدن صوت در حروف مدی بیش از میزان طبیعی قصر یعنی کوتاهی ضد مد است وتلفظ حرف مدی به میزان طبیعی
حروف مدی: عبارتند از  (ا) الف ساکن ماقبل مفتوح  (ی) یای ساکن ماقبل مکسور (و) واو ساکن ماقبل مضموم
سبب مد: همزه وسکون – ونیز تشدید به خاطر اینکه یک حرف ساکن درآن نهفته است سبب مد به حساب می آید
مد بر دونوع است: مد طبیعی:که بعداز حرف مد سبب مد نباشد – غیر طبیعی که حرف مد وسبب مد با هم باشند
مدی که سبب ان همزه باشد دونوع - مد متصل- مد منفصل و مدی که سبب ان سکون باشد سه نوع است- مد لازم - مد عارضی ومدلینمد متصل(واجب): مدی است که حرف مد وسبب مددریک کلام باشد : یشاء مقدار کشش 4یا  5 حرکت  درزمان وقف6حرکتمدمنفصل(جایز) مدی است که حرف مددرآخرکلمه وهمزه درابتدای کلمه بعدباشدومقدارآن دو تاپنج حرکت است مانند:ربنا انک میزان کشش2یا4یا5حرکت0 این مد نباید از مد متصل بیشتر شود
مد لازم: اگر بعد از حرف مد سکون ذاتی باشد مد لازم گویند مانند کلمه "لام" که- م - ان همیشه ساکن است مقدار کشش در این مد 6حرکت می باشد
مد عارضی: که بعد از حرف مد سکون ان در اثر وقف باشد: عَلیمً مقدار حرکت با صوت 2یا4تا 6حرکت
مد لین: اگر بعدازحرف لین (ی- و- ماقبل مفتوح)سکون عارضی واقع شود مد لین گویند مقدارکشش2-4-6حرکت بَیتٍ  خَوفٌ
در حروف مقطعه مدمتصل ومنفصل وعارضی وجود ندارد مد لین هم دومورداست در عین  سکون ذاتی است کهعص حم عسق
الف : بعداز حروف - خ – ص –ض – ط- ظ – غ – ق – ر –به صورت درشت وپر حجم ادا می شود دربقیه حروف نازک وکم حجم ادا می شود مانند خاف – ران – ضا ق – قال -شش کلمه در قرآن آمده که با واو مدی نوشته می شوند ولی واو خوانده نمی شود : اُولی – اُولوا – اُولات – اُولاء  - اُولئک- سَاُوریکم ( اُلی – اُلوا- اُلات- اُلاء – اُلئک- سَاُریکم)
اشباع: یعنی تبدیل صدای کوتاه به صدای کشیده: اشباع هاء ضمیر:اگر قبل از - هاء ضمیر حرکت  فتحه  َ  یا ضمه ُ  بیاید  هو خوانده می شود واگر کسره بیاید  هی خوانده می شود0 لََهُ = لهو   ما لُهُ = مالهو    بِهِ = بهی    اگرقبل از هاء ساکن باشد وبعداز آن حرکت داشته باشداشباع نمی شود  مانند:   منهُ-  اِلَیهِ   یااگر قبل از هاء حرکت باشد وبعداز آن ساکن یاتشدید باشد باز اشباع نمی شود مانند : لَهُ الحَمد – دونِهِ الباطِل- بِهِ الذینَ اگرقبل از هاء ضمیرحروف مدی باشد نیز اشباع نمی شود مانند: اَخوهُ – فیهِ - هَداهُ  اگر قبل از هاء (ا- و- ی- )بیاید درحکم ساکن است- فیهِ –
استثناء:1- ویخلُدُ فیهِ مُهانا دراینجا فیه اشباع میشود فیهی 2- یرضَهُ لَکُم اشباع نمی شودچون دراصل یرضاه بوده3- درما نَفَقَهُ کثیرا اشباع نمی شود چون ذاتی است4- در هذه باوجود ذاتی بودن اشباع
می شود5- هاء ضمیر همیشه متحرک است بجز دو کلمه –اَرجِه – فَاَلقِه که برخلاف قاعده به سکون روایت شده
ادغام:درهفت موردادغام صورت می گیرد: 1- دوحرف مثل هم که اولی ساکن باشد ودومی متحرک: هل لنا تَستِع عَلَیهِ 2- هرگاه بعد از تنوین یا نون ساکن یرملون بیاید مَن یشاء= میّشاء    مِن وَلی ولانصیر  = مِوّلی وّلانصیر3-ادغام "ق" در" ک": نخلُقکُممرسلات204-- ادغام" ب" در" م" اِرکب مَعناهود42 5-ادغام "ل" در "ر" فَقُل رَبُّکم   بَل رَبَّکُم   بَل رَفَعَ الله 6- ادغام (ث ذ ظ) در یکد یگردر صورتی که اولی ساکن باشد اذ ظَلَمتُم    یَلهَث ذالک    اذ ظَلَموا- 7- ادغام (ت د ط) در یکدیگر لَقد تابَ  اُجیبَت دَعوَتُکُما  قالت طائفةً  اَحطتُ استثناء: قنوان- صنوان -  دنیا – بنیان ادغام نمی شوند
احکام تنوین و نون ساکن :قبل از حروف حلقی"اظهار" قبل از یرملون"ادغام"  قبل از باء "قلب به میم" قبل از بقیه حروف اخفاء" می شود تنوین ونون ساکنه حکمش بدان ای هوشیار#کزحکم آن زینت بود اندر کلام کردگار#درحرف حلق اظهار کن دریرملون ادغام کن#درحرف باء قلب به میم در ما بقی اظهار کن
تنوین همیشه برسر اسم می اید دردو مورد بر سر فعل امده و ان نشانه نون تاکید خفیفه می باشد : لَیَکُوناً -  لَنَسفَعاً
حروف حلقی عبارتند از :  شش حرف - همزه (ء) هاء (ه) ع- غ – ح – خ- 0
ابدال (اقلاب) : هرگاه بعد از تنوین با نون ساکن حرف – ب – بیاید  تنوین یا نون ساکن تبدیل به - م – می شود 0مِن بعد= ممبعد
اظهار(ن)و(م)ساکن: هرگاه نون ساکن وتنوین به حروف حلقی برسد اظهار می شود0 یعنی نون از مخرج خودوبه طور عادی ادا می شود0
 (م)ساکن هم قبل ازتمام حروف بجز(م – ب) اظهار می شود هنگام ا ظهار" م" ساکن قبل ازحروف – ف – و- دقت بیشتری شود تادر- ف-  اخفاء ودر –و- ادغام نشود 0لکم فیها – یمدّهم فی – انفُسهم واموالهم - امواتٌ
اخفاء (ن)و(م)ساکن :درلغت به معنی مخفی کردن است - درقرائت عبارت است از "ادای حرف درحالتی بین اظهار وادغام همراه با غنه به نحوی که حرف بعدی مشدد تلفظ نگردد- (ن)ساکن قبل از تمام  حروف بجز  (یرملون- حلقی- ب-) اخفاء می شود - یعنی نون وتنوین به صورت غنه ادا می شود- میم ساکن  قبل از حرف – ب –  نیز اخفاء می شود می شود0 ام به – ربهم بهم – بینهم بالقسط 0اخفاء درحروف استعلاء (خ- ص- ض- ط- ظ- غ- ق- )وحروف اطباق (ص- ض-ط- ظ- )درشت وپرحجم دربقیه حروف رقیق تر ادا می شود0 استعلاء: به معنی – میل به بلندی- ودراصطلاح قرائت عبارت است از  : میل ریشه زبان به طرف کام بالا درهنگام تلفظ حروف ودرنتیجه  حرف درشت وپرحجم تلفظ می شود0حروف استعلاء عبارتنداز(خ- ص- ض- ط- ظ- غ- ق-) استفال(ضداستعلاء) یعنی پایین آمدن ریشه زبان درهنگام تلفظ حرف0وموجب نازک وکم حجم تلفظ شدن حرف می گردد0   تمام حروف بجز(استعلاء واطباق)استفال می باشند0اطباق : در قرائت عبارت است از "منطبق شدن بخشی از سطح زبان با سقف دهان درهنگام تلفظ حرف0 این صفت موجب درشت تروپرحجم تراداشدن حروف اطباق ازسایر حروف استعلاء می شود0 حروف اطباق عبارتنداز(ص- ض-ط- ظ-)حرف میم :  میم ساکن در حرف "میم" بعداز خودش  ادغام می شود0 ودرحرف –ب – اخفاءهمراه با غنه تلفظ ادا می شود0میم ساکن دربقیه حروف اظهار می گردد0غنه : فضای بینی را "خَیشوم" وصدایی را که از آن خارج می شود" غُنه" گویند0موارد غنه از شدت به ضعف :1میم ونون مشدد2   ادغام میم  درمیم 3ادغام نون ساکن وتنوین درمیم ونون4 میم ساکن ونون ساکن 5 ابدالعلامت های وقف:  "م" نشانه وقف لازم است: یعنی وقف حتمی است واگر وقف نشود معنی کلام تغییر پیدا می کند"ط" وقف مطلق: دراین موضع تاکید می شودوقف شودوابتدا به مابعد نیز خوب است ومعنی جمله کامل است وجمله مابعد ارتباطی به ماقبل ندارد0"ج" وقف جایز است: یعنی وقف ووصل هردو جایز است"ز"وقف مجوَز :یعنی وقف جایز است ولی وصل آن بهتراست"ص"وقف مرخص: وآن درجایی است که کلام طولانی است وخواندن آن بایک نفس ممکن نیست0 ودرصورت کمبود نفس می توان وقف کرد وسپس از کلمه بعد   شروع به قرائت نمود"لا" عدم وقف :واگردراثرتنگی نفس مجبوربه وقف شویم،باید بلافاصله ازمحل مناسبی قبل از موضع وقف ،ابتداشود زیرا جمله مابعد کاملا به ماقبل ارتباط دارد0"قلی" نشانه اولویت وقف است 0  "صلی" نشانه اولویت وصل است -وقف معانقه: که علامت ان دو مجموعه سه نقطه) ( 0:   0:بالای دو کلمه نزدیک به هم قرار می گیرد که در صورت وقف بر مورد اول، بر مورد دوم نمی توان وقف کردتفخیم وترقیق
تفخیم درقرائت یعنی درشت وپرحجم ادانمودن حرف به طوری که دهان از صدای آن حرف پرشود0
تمام حروف استعلاء تفخیم می شوندوحروف اطباق"ص- ض- ط- ظ" ازتفخیم بیشتری برخوردارند
تفخیم درحروف مفتوح زیادتر ودرحروف مضموم وساکن متوسط ودرحروف مکسور کمتراست0
ترقیق درقرائت یعنی نازک وکم حجم ادا نمودن صدای حرف0تمام حروف بجز حروف استعلاء  ترقیق می شوند بجز "ر- ل- " که بعضی موارد تفخیم می شوند0الف مدی تابع ماقبل است یعنی اگرحرفی تفخیم شود الف هم تفخیم می شود واگر حرفی ترقیق شود الف مدی هم ترقیق می شود0احکام راءتفخیم راءدر6مورد: "ر" مفتوح ومضموم تفخیم می شود0 رَدِفَ – رُزقَ – رَبکَ  "ر" ساکن ماقبل مفتوح ومضموم تفخیم می شود0  مَرعی- بِحَربٍ- اُرسِلَ
      "ر" ساکن بعداز همزه وصل تفخیم می شود گرچه قبل از"ر" کسره باشد 0لِمَنِ ارتَضی- اَمِ ارتابوا – اِرجعی
"ر"ساکن وماقبل ساکن و ماقبل ماقبل مفتوح با مضموم تفخیم می شود0این حالت درهنگام وقف پیش می آید: والفَجر- وَالعَصر- لَفی خُسر-  کُفر – قَدر "ر" ساکن قبل از حروف استعلاء اگر دریک کلمه باشد تفخیم می شود ،گرچه قبل از آن کسره باشد 0و5 کلمه در قران وجود دارد0قِرطاس- مِرصاداً- فِرقَةٍ- اِرصاداً – لَبِالمِرصاد- "ر" ساکن و ماقبل ان  الف یا واو مدی باشد: نار – بِمقدار- شکور- نورموارد ترقیق راء در چهار مورد مورد: "ر" مکسور ترقیق می شود0 رِزقاً – انذرِالناسَ- ذُریّتهُ -ر" ساکن ماقبل مکسور ترقیق می شود0 فاَنذِر – بَشِرهُم –– مرِیضاًًًً – فِرعون  - اُمِرتُ
"ر" ساکن وماقبل "ی" ساکن  ترقیق می شود0 گرچه ماقبل هردو ساکن مفتوح باشد0 خَیر- سَیر- طَیر- کبیر – مصیر- خبیر
"ر" ساکن وماقبل ساکن وماقبل  ماقبل مکسور ترقیق می شود0 این حالت در هنگام وقف پیش می آید0سِحر- - ذِکر- وِزر-
مواردزیر دو وجهی است: یعنی هم تفخیم وهم ترقیق می شوند: فِرق(اولویت باتفخیم)- مِصر(اولویت باتفخیم)- قِطر(اولویت باترقیق)قاعده کلی در رابطه با حرف "ر" این است که فتحه و ضمه عامل تفخیم وکسره عامل ترقیق است
حرف "ل" :اصل در تلفظ"ل" ترقیق است وتنهادرلفظ جلاله الله  اگر ماقبل آن فتحه یا ضمه باشد تلغیظ تلفظ می شود 0تلغیظ مترادف تفخیم است0مانند خَتَمَ الله - هوَالله ولی اگر ماقبل آن کسره باشد حرف "ل" ترقیق می شود مانند فی سبیلِ الله-بسم  الله                                                                          
موارد سکت درقران: عِوَجاً  قَیِّماً  کهف اخر ایه اول  من مَرقَدِنا   هذا یس52  وقیل من  راق َقیامة27    چون موقع ادغام مَرّاق می شود که صیغه مبالغه مارق می باشد وغلط است بل  رانَ مطففین 14  در موقع ادغام بَرّان می شود ۰ سوره هایی که سجده واجب دارند عبارتند از: سوره فصلت آیه37- سوره علق آیه آخر- سوره نجم آیه62- سوره سجده آیه15
گرد آورنده :سید فلامرز موسوی دبیردینی وقرآن آموزش و پرورش ممسنی 90-89

خلاصه تجوید تخصصی
شامل مباحث ذیل :اسامی دندانها --  صفات متضاد اصلی شامل :استعلا و استفال— شدت و رخوت— اطباق وانفتاح – جهر و همس – اصمات و اذلاق
صفات غیر متضاد اصلی شامل: قلقله  غنه  صفیر نبره   لین  تکریر  تفشّی  استطاله
ادغام – وقف – اماله- انواع هاء –
شدت: یعنی قوت و سختی – در اصطلاح قطع شدن جریان صوت و نفس در خلال تلفظ حرف 0حروفی که شدت دارند: أب ت ج د ط ق ک
صفت توسط: حالتی بین شدت و رخوت است حروف توسط: لُعِنَ مَّرَّ
رخوت: یعنی نرمی و سستی در اصطلاح یعنی جریان داشتن  صوت و نفس در خلال تلفظ حرف – بقیه حروف( بجز حروف شدت و توسط)صفت رخوت دارند
اطباق:قرار دادن دو سطح روی هم – در اصطلاح مطابق شدن بخشی از زبان با سقف دهان به هنگام تلفظ حرف- حروف اطباق:ص ض ط ظ
انفتاح: ضد اطباق یعنی گشودن وباز شدن در اصطلاح دور بودن سطح زبان از سقف دهان در بین تلفظ حرف- این صفت کاربرد عملی ندارد بغیر از اطباق بقیه حروف انفتاح هستند
صفت همس:یعنی مخفی در اصطلاح عدم ارتعاش تارهای صوتی در نتیجه ایجاد صدایی نسبتا ضعیف در خلال تلفظ حرف
که به صورت آهسته و ضعیف ادا می شوند واز ارتعاش خبری نیست حروف همس: فَحَثّهُ شَخصٌ سَکَتَ
صفت جهر: یعنی آشکار بودن و صدای قوی در اصطلاح ارتعاش تارهای صوتی ودر نتیجه ایجاد صدایی نسبتا قوی در خلال تلفظ حرف 0 حروف جهر: بقیه حروف بجز همس دارای جهر هستند
صفت اذلاق:یعنی تیزی زبان در اصطلاح سرعت و روان تلفظ شدن حرف از مخرجش حروف اذلاق: فرَّ مِن لُبَّ که این حروف باید بطور طبیعی ادا شوند
صفت اصمات: یعنی مانع شدن در اصطلاح به سختی وبا تانی ادا شدن حرف را گویند بجز حروف اذلاق بقیه حروف اصمات است البته این دو صفت اذلاق و اصمات کاربرد عملی ندارند
صفات غیر متضاد:          قلقله: قطب جد
صفت صفیر:یعنی صوت شبیه صدای پرنده در اصطلاح صدای صوت مانندی است که در هنگام تلفظ حروف ص ز س شنیده می شود
صفت نبره:یعنی تسلط و اشراف در اصطلاح حالت سنگینی و تیزی که در حرف همزه وجود دارد این صفت مخصوص همزه است که به آن اثقل الحروف گویند
صفت تسهیل: به معنی آسانی و سهل است در اصطلاح تلفظ همزه
بدون رعایت صفات نبره و شدت می باشد این صفت زمانی عملی می گردد که دو همزه پشت سر هم تکرار شود و باید همزه دوم تسهیل شود در قران یک کلمه وجود دارد -ءاَعجَمی- که همزه دوم حالتی بین همزه والف مدی خوانده می شود
حذف : در اصطلاح ساقط نمودن همزه از کلمه است وان یک مورد در قرآن آمده بئسَ الاِسمُ است که همزه اسم همزه وصل است حذف می گردد اگر بعد از کلمه بئس بخوانیم به دو صورت خوانده می شود الِسمُ- لِسمُ –
صفت لین : یعنی به نرمی ادا شدن که در  واو  و یاء ماقبل مفتوح می باشد مانند خَوفٍ اگر وقف نکنیم با دو کشش همراه است واگر وقف کنیم مد لین دارد
صفت تکریر:به معنی تکرار کردن در اصطلاح ارتعاش سریع نوک زبان ودرنتیجه قابلیت تکرار سریع حرف است این صفت مخصوص "ر" است
صفت تفشّی: به معنی پخش شدن است ودراصطلاح پخش شدن صدای حرف در فضای دهان به هنگام تلفظ حرف است این صفت مخصوص حرف "ض" است
صفت استطاله: یعنی امتداد ودر اصطلاح کشیده شدن کناره زبان به دندانهای آسیاب بالا از طرف چپ یا راست و همزمان امتداد صوت است این صفت مخصوص حرف "ض" است
صفات شدت جهر استعلا اطباق قلقله صفیر تکریر تفشّی استطاله غنّه را صفت قوی گویند و صفات: رخوت همس استفال انفتاح لین را صفت ضعیف گویند
حرف "راء : در کلمه  مجرَئها به صورت اماله کبری قرائت می شود ودرنتیجه ترقیق می شود
راء در کلمه فِرق هم تفخیم است چون بعد از آن حرف استعلا است وهم ترقیق است چون قبل از آن کسره دارد
ادغام: بر4نوع است 1- ادغام صغیر2- ادغام کبیر3- ادغام ناقص4- ادغام کامل
صغیر: ادغامی است که حرف اول ان ساکن باشد(اصل ادغام همین است)لَقَد تابَ   من رَسولٍ
کبیر: ادغامی است که حرف اول متحرک است و باید ساکن شود تا ادغام صورت گیرد علت کبیر این است که باید در دو مرحله ادغام صورت گیرد مانند مَکَنّی که در اصل مَکَنَنِی بوده است تامنّا== تامَننا     ضالّینَ== ضالِلینَ
کامل: ادغامی است که درآن حرف مدغم کاملا از بین رفته باشد و هیچ اثری از ان باقی نماند
ادغام ناقص: ادغامی است که دران حرف اول بطور کامل از بین نرفته باشد بلکه صفتی از صفات مد غم باقی بماند اصل ادغام همین است
موارد ادغام ناقص : به روایت حفص سه مورد است1- ادغام "نون "در "واو و یاء" که صفت غنه در ان از بین نرفته است
مانند من یشاء  من ولیٍ
2- ادغام "ط" ساکن در "ت" که صفت اطباق باقی می ماند مانند اَحَطتَ -  فَرّطتُ – بَسَطتُ
3- ادغام"ق" ساکن در "ک" که صفت استعلا "ق " باقی می ماند مانند نَخلُقکُم که همین یک مورد است
من یشاء سه نوع ادغام دارد متقاربین چون در مخرج و صفات نزدیک به هم است ادغام صغیر چون حرف اول ساکن است و دوم متحرک ادغام ناقص چون حرف اول بطور کلی از بین نرفته  بلکه صفت غنه ان باقی می ماند
استثنا: در کلمات قَدجاءَ – اِذ زَیَنَ – لا تُزِغ قُلوبَنا – اِذ صَرَّفنا – نباید ادغام صورت گیرد
در بحث مد : به 2حرکت قصر، به 4حرکت توسط وبه 5حرکت فوق توسط وبه 6 حرکت طول گفته می شود
وقف : انواع وقف به طور کلی: وقف اختباری= که برای آموزش است
وقف اضطراری= به ناچار روی کلمه ای وقف کردن مانند کمی نفس –عطسه و.....
 وقف اختیاری= وقف بر قسمتی از ایه  به طور دلخواه واین نوع وقف بر چهار قسم است:
الف :وقف تام  : کلام از نظر لفط و معنی تمام وبه ما بعد بستگی ندارد حکم وقف تام:وقف بر عبارت اول و شروع از جمله دوم بدون تکرار عبارت اول
ب: وقف کافی : وقتی بین دو عبارت رابطه لفظی نباشد ولی از نظر مفهوم به یکدیگر مرتبط باشند وقف کافی گویند حکم وقف کافی: می توان دو جمله را به یکدیگر وصل کرد ونیز جایز است که بر جمله اول وقف نمود واز ابتدای جمله دوم شروع کرد
ج: وقف حسن: وقتی کلام از نظر معنی تمام ولی از نظر لفظ تعلق شدیدی به ما بعد داشته باشد حکم وقف حسن :وقف بر عبارت اول نیکو تر است ولی نمی توان بدون اعاده ان از عبارت دوم شروع کرد
د: وقف قبیح: وقتی است که هر دو عبارت از نظر لفظ و معنی کاملا به یکدیگر ارتباط دارند و هیچ یک از دو جمله به تنهایی مفهوم درستی ندارند
فتح: باز کردن دهان به هنگام تلفظ حرف مانند مُرسها  فَسَوَّی
اماله: میل دادن و خارج کردن حرف از حالت فتحه به سوی کسره و یاء : اماله بر دو قسم است: اماله کبری – اماله صغری
اماله کبری: میل دادن فتحه به کسره --- و الف مدی به یاء به طوری که عملا همانند کسر فارسی تلفظ گردد ولی با کمی کشش
این نوع اماله به روایت حفص در قران یک مورد امده وان کلمه مجرئها است که الف مدی بعد از راء به صورت کسره فارسی تلفظ می شود
اماله صغری: حالتی است بین فتحه و اماله کبری که به ان تقلیل وبین بین هم گویند این نوع اماله به روایت حفص در قران وجود ندارد
انواع ها : هاء ضمیر
هاء سکت: هاء ساکنی است که معنی ندارد وبه اخر بعضی کلمات اضافه می شود وبه منظور حفظ حرکت اخر در هنگام وقف به این چند کلمه اضافه شده است: لَم یَتَسَنّه (بقره 259) اِقتَدِه(انعام90) ما هِیَه(قارعه 10) کتابیَه(حاقه 19) حسابیه(حاقه26)
مالیه(حاقه 28) سلطانیه(حاقه 29)
هاء اصلی: در کلمات: الله – ینتَهِ – وجهُ – فواکهُ- وجوهٌ – اِلهُ – سَفِهَ که اشباع نمی شوند
گرد آورنده : سید فلامرز موسوی دبیردینی وقرآن آموزش و پرورش ممسنی 90-89